Kalkolito garaiko nekazari eta artzainek eraikitako saroiak
aurkitu dituzte Araban UPV/EHUko, Bartzelonako Unibertsitateko eta CSICeko
ikertzaileek
UPV/EHUko, Bartzelonako Unibertsitateko eta CSICeko
ikertzaileei esker, gehiago dakigu orain dela 5.000 urteko artzain eta
nekazariei buruz, San Kristobaleko babeslekuan (Toloño mendilerroa, Guardia,
Araba) garai hartako, Kalkolito garaiko alegia, abere artegi edo saroiak
aurkitu baitituzte. 'Quaternary International' aldizkarian eman dute
aurkikuntza horren berri; ‘Management of residues and natural resources at San
Cristobal rock-shelter: Contribution to the characterisation of chalcolithic
agropastoral groups in the Iberian Peninsula’ artikuluan hain zuzen ere.
Aurkikuntza oso garrantzitsua da, eta aitzindaria, lehen
aldiz aurkeztu dituzteztelako nekazari eta artzain komunitateek Kalkolitoaren
hasieratik (duela ia 5.000 urtetik) Euskal Herriko eta Iberiar penintsulako
ipar-mendebalde osoko babeslekuak ardi edo ahuntzentzako artegi gisa erabiltzen
zituztela erakusten duten datu enpirikoak.
UPV/EHUko taldea Javier Fernández Eraso Historiaurreko
katedradunak zuzendu du, eta UPV/EHUko Historiaurre Arloak koordinaturiko
diziplina arteko lankidetzaren emaitza izan da lana. Lan horretan aritu dira,
halaber, Bartzelonako Unibertsitateko eta CSICeko adituak.
UPV/EHUko ikertalde horrek berak aurretik egindako
azterlanen arabera, baziren Antzinako Neolitokos saroiak Toloño mendilerroko
beste aztarnategi batzuetan, 6.000 urtetik gorakoak. Alabaina, oraingo honetan
aurrenekoz baliatu dira datu geoarkeologikoak (analisi mikrosedimentologikoak)
eta paleobotanikoak (fitolitoak, polena, ikatza eta haziak), inguru horretako
gizataldeek babesleku horietan nola jarduten zuten ikusteko eta Kalkolitoan
lurraldea antolatzeko zer estrategia eta zer funtzio ekonomiko zituzten
jakiteko.
Hurritzak eta haritzak
«Lan aitzindaria da hau Iberiar penintsulako nekazari eta
artzain komunitateei buruzko ikerketen artean. Kalkolitoan San Cristobal
okupatu zuten gizataldeek babeslekua ahuntz eta ardientzako artegi gisa erabili
zutela frogatzen duten ebidentziak ditugu; ildo horretatik, egiaztatu dugu
ehunka urtean erabili zituztela artegiak, baina aldi baterako soilik, Toloño
mendilerroko baliabide natural aberatsak urtaro jakin batzuetan ustiatzeko.
Gainera, sedimentuen azterketa mikroskopikoari esker, jakin dugu denbora tarte
jakin batetik behin erre egiten zituztela pilaturiko hondakinak, gune okupatua
garbitzeko seguru asko, eta ohitura zehatz batzuei jarraitzen zietela
horretarako: hondakinak pilatu, eta, erre aurretik, egurra jartzen zuten
gainean, su hobeto har zezaten beharbada», azaldu du Ana Polo-Díazek, UPV/EHUko
Geografia, Historiaurrea eta Arkeologia Saileko ikertzaileak.
Bestalde, bat etorri direnez analisi mikrosedimentologikoa
eta fitolitoena (landareen eskeletoa osatzen duten mineral geldikinak), abereek
zer jaten zuten zehaztu ahal izan da: babeslekuaren inguruko bazkaz elikatzen
ziren hein handi batean.
Polenari buruzko datuekin, ikusi da San Cristobaleko inguru
hurbilean baso bat hazten zela azterturiko garaian, eta baso horretan batik bat
hurritza eta hosto erorkorreko haritza hazten zirela (erkametzak, ziurrenik).
Horiez gain, artea, ezpela eta pinua ere azaldu dira.
Aztarnategian kontserbatu diren ikatz arrastoen azterketari
esker, sakonkiago aztertu da nola erabiltzen zuten Toloño mendilerroko zura.
Emaitzen arabera, argi eta garbi aldatu zen babeslekuaren okupazio
kalkolitikoan egur materialak hautatzeko modua: faserik antzinakoenean, pinua
erabiltzen zuten batez ere, eta hagina ere bai; gerora, ordea, gehiago erabili
zituzten haritza, artea, errosazeoak eta ezpela, besteak beste.
Polenaren inguruko analisiak erakutsi du, halaber,
bazkalekuak eta soro landuak zeudela babeslekutik nahiko gertu. Horrenbestez,
garai hartan nekazaritza eta abeltzaintza lantzen zituzten bizirik irauteko,
eta horregatik erabili zuten San Cristobal artegi gisa. Oraingoz ezin izan da
aurkitu aire zabaleko aztarnategirik San Cristobaletik gertu, baina seguru asko
existituko zen herrixkaren bat handik hurbil, urteko aldi jakin batzuetan
abereekin hara eta hona ibiltzen zena mendilerroko baliabideak ustiatzeko
asmoz.
San Cristobalen lortutako datuak bat datoz Toloño mendilerro
inguruko eta gertuko lurraldeko aztarnategietatik ateratako informazioarekin.
Horrela, egiaztatu da antzeko kultur ezaugarriak zituzten gizataldeek garai
berean eta helburu berarekin erabilitako babesleku edo artegien sare baten
parte zela San Cristobal. Horrez gain, jakin ahal izan da babesleku edo artegi
horiek okupatu zituzten komunitateak Kalkolitoan Errioxako Arabako trikuharriak
erabili zituzten berberak izan zirela ziur asko.